Periferik arter hastalığı (PAH), kollar ve karın gibi vücudun daha uzak bölgelerine kan içeren atardamarlarda meydana gelen değişiklikler veya tıkanıklıklarla ortaya çıkan ciddi bir damarsal bozulma hastalığıdır.Periferik arter cerrahisi, bu tıkanıklıkların giderilmesi ve kan akışının eski haline getirilmesi için yapılan bir tedavi yöntemidir.
Bu yazıda periferik arter cerrahisinin ne olduğu, kimler için uygun olduğu, cerrahi tedavi yöntemleri ve iyileşme sürecinden bahsedilmektedir.
Periferik Arter Hastalığı Nedir?
Periferik arter hastalığı, vücudundaki büyük atardamarların tıkanmasıyla ortaya çıkar. Damarlardaki tıkanıklığa bağlı bacaklara yeterli oksijen ve besin gidememesine bağlı bacaklarda ağrı meydana gelir.
Periferik arter hastalıklarının nedenleri şunlardır:
- Ateroskleroz: Atardamar duvarlarında yağlı plak görülür.
- Sigara İçmek: Sigara, damar sertleşmesine ve kan damarlarının büyümesine neden olabilir.
- Diyabet: Diyabetik hastalar daha yatkındır.
- Yüksek Tansiyon ve Kolesterol: Yüksek kan basıncı seviyeleri damarlarda olumsuz etkiler meydana getirir.
Periferik Arter Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Periferik arter parametrelerinin göstergeleri genellikle bacaklarda hissedilir. Başlıca görülenler:
- Claudikasyon (Ağrılı Yürüyüş): Yürürken kalçalarda ağrı.
- Dinlenme Ağrısı: Şiddetli vakalarda, istirahat halinde bile bacaklarda ağrı.
- bölgelerde Soğukluk: Yetersiz kan dağılımı nedeniyle etkilenen bölgedeki soğukluk hissi.
- Yaraların iyileşmemesi: Ayak veya bacakta iyileşmeyen yaralar veya ülserler.
- Cilt Rengi değişiklikleri: Bacaklarda solukluk, morarma veya renk değişimi.
Periferik Arter Cerrahisi Ne Zaman Gereklidir?
Periferik arter hastalığı erken evrelerde yaşam tarzında değişiklik yapılabilir, egzersiz ve yöntemlerle tedavi edilebilir. Ancak damar çatlakları ciddi seviyelere ulaştığında ve diğer tedavilerin yetersiz kaldığında cerrahi müdahale yapılabilir. Periferik arter cerrahisi şu şekilde tercih edilir:
- Şiddetli Klodikasyon: Ağrı, günlük yaşam aktivitelerini engelleyecek seviyeye ulaştığında.
- Kritik İskemik Durum: Istrahat esnasında şiddetli bacak ağrısı olur, doku kaybı veya kangren de eşlik edebilir.
- Yaraların iyileşmemesi: İyileşmeyen yaralar veya ülserler cerrahi müdahaleyi gerektirebilir.
Periferik Arter Cerrahisinde Kullanılan Yöntemler
Periferik arter tedavisinde birkaç cerrahi seçenek mevcuttur. Hangi yöntemin devam ettiği, belirtilerin yeri ve ciddiyetine bağlı olarak belirlenir.
1. Anjiyoplasti ve Stentleme
Bu minimal invaziv işlemde, daralmış veya tıkalı damarın bir kısmına balon yerleştirilir. Balon şişirilerek damar genişletilir ve ardından bir stent (küçük bir tüp) yerleştirilerek damarın açık tutulması sağlanır. Bu yöntemde genellikle küçük damar tıkanıklıklarında kullanılır.
2. Endarterektomi
Endarterektomi, tıkanmış arterin iç katmanındaki plakların cerrahi olarak çıkarılması işlemidir. Bu prosedür, genellikle büyük atardamarlarda (örneğin, femoral, karotis arterde) uygulanır. Tıkanıklığın olduğu bölgede cerrahi bir kesi yapılır ve plaklar çıkarıldıktan sonra damar kapatılır..
3. Bypass Cerrahisi
Bypass cerrahisi tıkanmış bir damarın çevresinden yeni bir yol oluşturan kanın akmasını sağlayan bir işlemdir. Vücudun başka bir yerden alınan sağlıklı (genellikle güvenli ven) veya sentetik bir greft kullanılarak damarın altından tekrar akması sağlanır. Bu yöntem, ağır tıkanıklıklar için en yaygın cerrahi seçeneklerden biridir.
4. Trombolitik Tedavi
Trombolitik tedavi kan pıhtılarını eritmek için kullanılan bir tedavidir. Akut damar tıkanıklıklarında uygulanabilir.
Periferik Arter Cerrahisinin Riskleri ve Yan Etkileri
Periferik arter cerrahisi genel olarak güvenli bir işlemle birlikte, bazı riskler taşır. Olası riskler şunlardır:
- Kanama: Cerrahi kesilerden veya damar içi işlemlerden kaynaklanan kanama.
- Enfeksiyon: Cerrahi kesinin enfeksiyonkapma riski.
- Damar Tıkanıklığının Tekrarı: Ameliyat sonrası damarın tekrar tıkanması durumu.
- Pıhtı Oluşumu: Kan damarlarında pıhtı oluşup başka damarlarda tıkanıklıklara neden olabilir.
- Sinir Hasarı: Cerrahi sırasında bacak sinirlerine zarar verme riski.
Periferik Arter Cerrahisi Sonrası İyileşme Süreci
Periferik arter cerrahisi iyileştirme süreci, uygulanan yönteme ve cerrahiye bağlı olarak değişiklik gösterilir. Minimal invaziv işlemlerden sonra iyileşme daha hızlı olabilirken, bypass gibi daha kapsamlı cerrahilerde iyileşme süresi uzayabilir.
- Hastanede Kalma Süresi: Minimal invaziv işlemlerden sonra birkaç gün, bypass cerrahisi gibi büyük ameliyatlardan sonra ise 1-2 hafta hastanede kalabilir.
- Fiziksel Aktivite: Ameliyattan sonraki ilk haftalarda ağır fiziksel aktivitelerden kaçınılmalıdır. Doktorun egzersiz programı ile hafif yürüyüşler yapılabilir.
- İlaç Kullanımı: Ameliyattan sonra doktor, kan pıhtılarını önlemek için antikoagülan ilaçları reçete edebilir.
- Yara Bakımı: Dikkatli yara bakımı yapılmalıdır.
- Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Sigara kullanmamak, sağlıklı beslenmek ve düzenli egzersiz yapmak damarları korumak için önemlidir.
Periferik Arter Cerrahisinin Diğer Yöntemler ile Karşılaştırılması
| Tedavi Yöntemi | Avantajlar | Dezavantajlar |
| Anjiyoplasti ve Stentleme | Minimal invaziv, hızlı iyileşme | Tekrarlama riski, daralan damar için yetersiz olabilir |
| Endarterektomi | Büyük damar tıkanıklıklarında etkili | Cerrahi kesi gerektirir, iyileşme süresi daha uzun olabilir |
| Baypas Cerrahisi | Tıkanıklığın tam bypass organizasyonu sağlar | Daha uzun iyileşme süresi, büyük cerrahi müdahale |
| Trombolitik Tedavi | Kan pıhtılarını hızla çözer, minimal invaziv | Tam tıkanıklıklar için yeterli olmayabilir |
Sıkça Sorulan Sorular
Periferik arter cerrahisi kalıcı bir çözüm mü?
Cerrahi operasyonlarda damar varlığını giderir, ancak yeni tıkanıklıkların oluşma riski devam eder. Yaşam tarzının değişmesi ve düzenli takip, bu riskin azalmasında önemlidir.
Anjiyoplasti ve stentleme işlemi ne kadar sürer?
Anjiyoplasti ve stentleme genellikle 1-2 saat süren minimal invaziv bir işlemdir. Hastalar genellikle aynı gün veya ertesi gün taburcu edilebilir.
Bypass cerrahisi sonrasında ne kadar sürede iyileşme olur?
Bypass cerrahisinin iyileşme süresi genellikle 4-6 hafta arasında değişir. Ancak bu sürenin sonunda genel sağlık bozulması ve cerrahinin kapsamına göre uzayabilir.
Periferik arter hastalığı tekrarlar mı?
Evet, periferik arter hastalığı yaşam tarzı değiştirilmezse tekrarlanabilir. Sigara tüketimi ve yüksek tansiyon gibi değişkenlerin tekrarlama riskini artırır.
Ameliyattan sonra nelere dikkat etmeliyim?
Ameliyattan sonra yara bakımına dikkat etmeli ve fiziksel aktiviteyi kontrollü bir şekilde yapmalısınız. Ayrıca sigaranın bırakılması ve sağlıklı bir beslenme düzeninin sağlanması önemlidir.
Ameliyatın ardından ağrı ne kadar sürecek?
Ameliyatın ardından birkaç gün hafif ağrılar olabilir, ancak bu durum geçer. Ağrılar için uygun ağrı kesiciler reçete edilir.
Cerrahiden sonra egzersiz yapabilir miyim?
Ameliyattan sonraki ilk haftalarda hafif egzersizler ve yürüyüşler önerilir. Ancak ağır egzersizlerden kaçınılmalı ve verilen talimatlara göre hareket edilmelidir.
Sonuç
Periferik arter cerrahisi, bacak damarları ve diğer bölgelerdeki ciddi arter tıkanıklıklarını giderme ve exstremite fonksiyonlarını geri alma için uygulanan etkili bir tedavi yöntemidir. Anjiyoplasti, endarterektomi, bypass gibi cerrahi müdahaleler uygulanır. Ancak cerrahi müdahale sonrası kişinin yaşam tarzını değiştirmesi, sağlıklı beslenme ve düzenli egzersiz, her zaman hastalığın tekrarlamasını önlemede kritik rol oynar.
